Prof. dr hab. Piotr Niedzielski
Katedra Efektywności Innowacji
Wydział Zarządzania i Ekonomiki Usług
Uniwersytet Szczeciński
„Pokorni ludzie idą zawsze z prądem.
Niepokorni próbują iść pod prąd.
Cały postęp ludzkości leży dlatego w rękach niepokornych.”
Bernard Shaw
„Do odkrywania nowych horyzontów
niepotrzebne są nam nowe pejzaże,
ale nowe spojrzenie na świat.”
Marcel Proust
Czy wybory rektorów to fikcja???
Do napisania poniższego tekstu zainspirował mnie artykuł pt. ‘Ciche wybory rektorów. Dlaczego kandydaci wolą się ukrywać? (http://wyborcza.pl/1,75478,19784217,ciche-wybory-rektorow-dlaczego-kandydaci-wola-sie-ukrywac.html#ixzz43HgHdSJe), a tytuł mojego tekstu, jest efektem końcowego akapitu z niniejszego artykułu „Wybory rektorów to fikcja. Trzeba je zastąpić konkursami lub zwiększyć udział środowiska, np. wprowadzając wybory bezpośrednie i obowiązek debat – mówi „Wyborczej” Aleksander Temkin z Komitetu Kryzysowego Humanistyki Polskiej”.
Czytając i analizując tekst artykułu, analizując sytuację w okresie przedwyborczym i wyborczym na Naszym Uniwersytecie myślę, że część społeczności Uniwersytetu Szczecińskiego może zadawać sobie pytanie „Na ile opisana sytuacja w artykule, a może diagnoza dotyczy Naszego Uniwersytetu???
W grudniu 2015 roku wskazywałem problem zachwiania reprezentatywności wynikający z ordynacji wyborczej dotyczącej procedury wyboru władz rektorskich Uniwersytetu Szczecińskiego tj. składu Uczelnianego Kolegium Elektorskiego Uniwersytetu Szczecińskiego. W styczniu 2016 roku przygotowałem stosowne pismo, ze wstępną analizą problemu i propozycjami rozwiązań, które zostało złożone na ręce J.M. Rektora US prof. dr hab. Edwarda Włodarczyka, i przekazane do wiadomości wszystkim dziekanom oraz Związkom Zawodowym SOLIDARNOŚĆ (w dalszej części wersja elektroniczna pisma z dnia 12 stycznia 2016 roku w sprawie zachwiania reprezentatywności jednostek organizacyjnych w Uczelnianym Kolegium Elektorskim Uniwersytetu Szczecińskiego). Pomimo spotkań na tzw. spotkaniach konsultacyjnych (dużych kolegiach rektorskich), nikt nie podjął tematu. Jedyne stwierdzenie które było powtarzane jak mantra, przez władze rektorskie i cześć dziekanów, to fakt, że nie należy zmieniać ordynacji wyborczej tuż przed wyborami. Nie sposób nie oddać racji temu stwierdzeniu, jednak czy fakt „zachwiania” reprezentatywności poszczególnych jednostek organizacyjnych Uniwersytetu Szczecińskiego (wydziałów), nie jest wystarczającym powodem do zmiany ordynacji, gdyż wybieramy władze rektorskie na kolejne cztery lata? Czy wybór nowych władz rektorskich Uniwersytetu Szczecińskiego na kadencję 2016-2020 w oparciu o „ułomną” ordynację wyborczą, nie będzie wyborem „ułomnym”?. Czy fakt, że na jednych wydziałach jeden mandat w uczelnianym kolegium elektorskim przypada na 2 lub 3 osoby a na innych np. na 7 osób (taką sytuację mamy np. w gronie pracowników naukowych samodzielnych) nie jest wystarczającą przesłanką do działań sanacyjnych? Czy wybór władz uczelni przez Uczelniane Kolegium Elektorskie, które nie odzwierciedla w pełni składu osobowego poszczególnych wydziałów, nie jest obarczone „wadliwością/ułomnością”. Dlaczego władze Uniwersytetu Szczecińskiego odpowiedzialne za przeprowadzenie wyborów trzymają się kurczowo ordynacji wyborczej opracowanej kilka czy kilkanaście lat temu, której zapisy w żaden sposób nie uwzględniają mechanizmu rozwoju uczelni (jedynie zapisy dotyczące mandatów studentów przypisanych na poszczególne wydziały odzwierciedlają zmiany ilości studiujących i przekładają się na przypisanie mandatów w Uczelnianym Kolegium Elektorskim Uniwersytetu Szczecińskiego, przysługujące studentom z poszczególnych wydziałów). Czy fakt dynamicznego rozwoju poszczególnych jednostek organizacyjnych Naszego Uniwersytetu nie jest wystarczającym powodem aby opracować taką ordynację która w sposób automatyczny uwzględni zmiany? Czy nie zajdzie konieczność zmiany ordynacji wyborczej Uniwersytetu Szczecińskiego aby zapewnić reprezentatywność jednostek, grup zawodowych? Uważam, że w kontekście sytuacji na Uniwersytecie Szczecińskim i w świetle przytoczonego tekstu z Gazety Wyborczej, może właściwym rozwiązaniem byłoby przyjęcie ordynacji wyborczej na Uniwersytecie Szczecińskim, w której wszyscy samodzielni pracownicy naukowi wchodzili by w skład Uczelnianego Kolegium Elektorskiego. Taki wariant zaproponowałem w mojej propozycji, która całkowicie (niestety) przysłonięta została „zasłoną milczenia”, a może „zasłoną niemocy i obaw”? Po lekturze tego tekstu każdy z członków naszej społeczności z pewnością zada sobie właściwe pytanie? Jednak czy znajdziemy właściwe odpowiedzi?.
W dalszej części załączam pismo złożone J.M. Rektorowi
Szczecin 2016.01.12
J.M. Rektor
Uniwersytetu Szczecińskiego
Prof. dr hab. Edward Włodarczyk
Rozwój naukowy i dydaktyczny Uniwersytetu Szczecińskiego jest sumą rozwoju poszczególnych wydziałów. Fakt ten wydaje się być bezdyskusyjny. Szczególnym przykładem rozwoju naukowego, jest ilość pracowników samodzielnych obecnie zatrudnionych na poszczególnych wydziałach Naszego Uniwersytetu. Demokracja akademicka w sposób szczególny uwzględnia rolę poszczególnych grup pracowniczych tworzących uczelnię m.in. w uregulowaniach ustawowych, które wskazują udział poszczególnych grup akademickich w szeregu organach zbiorowych. Generalną zasadą jest przypisanie tzw. reprezentatywności poszczególnym grupom co można w sposób syntetyczny zobrazować:
- nauczyciele akademiccy – samodzielni pracownicy nauki – od 50 do 60%
- nauczyciele akademiccy – pozostali pracownicy nauki (mgr, dr) – do 20%
- pozostali pracownicy nie będący nauczycielami akademickimi – do 10%
- Studenci i doktoranci minimum 20%.
Analizując obowiązujące zasady wyboru Uczelnianego Kolegium Elektorskiego w Uniwersytecie Szczecińskim, jednoznacznie można stwierdzić, że reprezentatywność poszczególnych grup zawodowych wg. wskazanego klucza nie jest w pełni zachowana. Jednocześnie i co ważniejsze nie jest zachowana reprezentatywność poszczególnych jednostek organizacyjnych (wydziałów), gdyż w ostatnich kilkunastu latach nastąpiły istotne zmiany w tym obszarze, co nie było uwzględniane w strukturze ilości mandatów. W wypadku wyboru Uczelnianego Kolegium Elektorskiego wg. obecnych zapisów zawartych w statucie US, ta dysproporcja i niereprezentatywność zostanie utrwalona co nie do końca odzwierciedla zasady demokracji akademickiej, powodując nad reprezentatywność jednych jednostek kosztem niedoszacowania/braku reprezentatywności innych jednostek tworzących Uniwersytet Szczeciński.
Obecnie 107 osobowy skład Uczelnianego Kolegium Elektorskiego przedstawia się następująco:
- nauczyciele akademiccy – samodzielni pracownicy nauki – 50 mandatów
- nauczyciele akademiccy – pozostali pracownicy nauki (mgr, dr) – 24 mandatów
- pozostali pracownicy nie będący nauczycielami akademickimi – 10 mandatów
- Studenci i doktoranci – 23 mandaty
Wskazany podział i liczba mandatów w Uczelnianym Kolegium Elektorskim w tym liczba mandatów pracowników samodzielnych została ustalona przeszło kilkanaście lat wstecz gdy Uniwersytet Szczeciński zatrudniał około 150 samodzielnych pracowników nauki (obecnie ponad 364 – charakterystyka zatrudnienia w podsumowaniu tabeli).
Dodać należy, ze mandaty pracowników naukowych zarówno samodzielnych jak i niesamodzielnych są „na sztywno” przypisane obecnie do wydziałów co jest źródłem zachwiania reprezentatywności wydziałów w Uczelnianym Kolegium Elektorskim. Jedynie w zakresie reprezentatywności studentów poszczególnych wydziałów w obecnej ordynacji wyboru Uczelnianego Kolegium Elektorskiego Uniwersytetu Szczecińskiego, jest zapis zapewniający aktualne odzwierciedlenie reprezentatywności poszczególnych wydziałów poprzez klucz liczebności studentów i doktorantów studiujących na poszczególnych wydziałach.. W zakresie pracowników administracyjnych jest uwzględniony iluzorycznie, poprzez tworzenie tzw. okręgów wyborczych, co jednakże budzi dyskusje (sposób ustalania okręgów wyborczych dla pracowników administracyjnych) i jest zapisem po części fikcyjnym. Jednocześnie poprzez zapisy w obecnej ordynacji wyborczej Uczelnianego Kolegium Elektorskiego są wykluczone (przykład Biblioteka Główna) lub uprzywilejowane poprzez wskazanie jako okręgu wyborczego i przypisanie mandatu. Pytanie dlaczego wybrane jednostki ogólnouczelniane mają mandaty w Uczelnianym Kolegium Elektorskim a niektóre są tego pozbawione. Dodatkowo należy zadać pytanie czy w obecnej ordynacji wyborczej właściwie przypisano typ i ilość mandatów niektórym jednostkom ogólnouczelnianym. Jako przykład ACKJ 1 mandat – czy z punktu widzenia ilości zatrudnionych pracowników jest to właściwe.
W poniższej tabeli nr 1 zaprezentowano stan obecny jako kryterium przyjmując ilość zatrudnionych na wydziałach. Podział mandatów „studenckich” na poszczególne wydziały należy traktować jako konsekwencje podziału w oparciu o zapisany w obecnej ordynacji wyborczej mechanizm podziału. Jednocześnie nie dokonano podziału mandatów w grupie pracowników administracyjnych (nie ma zapisanego mechanizmu podziału) i wymagana jest decyzja senatu.
Tabela 1.
| l.p. | Grupy mandatowe | Zatrudnienie /ilość | % zatrudnienia | Obecna ilość mandatów | % reprezentatywności |
| 1. | Wydział Humanistyczny | ||||
| samodzielni | 90 | 24,7% | 10 | (9 na mandat) 80,9 | |
| niesamodzielni | 118 | 17,1% | 4 | (29,5 na mandat) 97,5 | |
| administracyjni | 66 | 8,1% | |||
| studenci | 4018 | 27,9% | 6 | ||
| 2 | Wydział Filologiczny | ||||
| samodzielni | 50 | 13,7% | 4 | (12,5 na mandat)58,2 | |
| niesamodzielni | 85 | 12,3% | 3 | (28,33 na mandat)101,5 | |
| administracyjni | 39 | 4,8% | |||
| studenci | 2080 | 14,4% | 3 | ||
| 3 | WNEiZ | ||||
| samodzielni | 60 | 16,5% | 6 | (10 na mandat) 72,8 | |
| niesamodzielni | 106 | 15,4% | 3 | (35,33 na mandat) 81,4 | |
| administracyjni | 66 | 8,1% | |||
| studenci | 1901 | 13,2% | 3 | ||
| 4 | WZiEU | ||||
| samodzielni | 36 | 9,9% | 4 | (9 na mandat) 80,9 | |
| niesamodzielni | 90 | 13,0% | 3 | (30 na mandat) 95,8 | |
| administracyjni | 56 | 6,9% | |||
| studenci | 1516 | 10,5% | 2 | ||
| 5 | Wydział Teologiczny | ||||
| samodzielni | 16 | 4,4% | 4 | (4 na mandat)182,0 | |
| niesamodzielni | 26 | 3,8% | 1 | (26 na mandat)110,6 | |
| administracyjni | 12 | 1,5% | |||
| studenci | 373 | 2,6% | 1 | ||
| 6 | Wydział Matematyczno – Fizyczny | ||||
| samodzielni | 20 | 5,5% | 4 | (5 na mandat)145,6 | |
| niesamodzielni | 26 | 3,8% | 1 | (26 na mandat)110,6 | |
| administracyjni | 21 | 2,6% | |||
| studenci | 20 | 5,5% | 1 | ||
| 7 | Wydział Biologii | ||||
| samodzielni | 28 | 7,7% | 4 | (7 na mandat) 104,0 | |
| niesamodzielni | 39 | 5,7% | 2 | (19,5 na mandat) 147,4 | |
| administracyjni | 42 | 5,2% | |||
| studenci | 387 | 2,7% | 1 | ||
| 8 | Wydział Kultury Fizycznej i Promocji Zdrowia | ||||
| samodzielni | 20 | 5,5% | 4 | (4 na mandat) 182,0 | |
| niesamodzielni | 45 | 6,5% | 1 | (41 na mandat)70,1 | |
| administracyjni | 40 | 4,9% | |||
| studenci | 450 | 3,1% | 1 | ||
| 9 | Wydział Nauk o Ziemi | ||||
| samodzielni | 20 | 5,5% | 4 | (5 na mandat)145,6 | |
| niesamodzielni | 45 | 6,5% | 1 | (45 na mandat) 63,9 | |
| administracyjni | 40 | 4,9% | |||
| studenci | 450 | 3,1% | 1 | ||
| 10 | Wydział Prawa i Administracji | ||||
| samodzielni | 23 | 6,3% | 4 | (5,75 na mandat)126,6 | |
| niesamodzielni | 47 | 6,8% | 1 | (47 na mandat) 61,2 | |
| administracyjni | 36 | 4,4% | |||
| studenci | 2351 | 16,3% | 4 | ||
| 11 | ZWSE Gorzów | ||||
| samodzielni | 5 | 1,4% | 2 | (2,5 na mandat) 291,2 | |
| niesamodzielni | 11 | 1,6% | 1 | (11 na mandat) 261,4 | |
| administracyjni | 3 | 0,4% | |||
| studenci | 270 | 1,9% | 1 | ||
| SUMA | |||||
| samodzielni | 364 | 50 | |||
| niesamodzielni | 690 | 24 | |||
| administracyjni | 811 | 10 | |||
| studenci | 14395 | 23 | |||
Źródło: Obliczenia własne
Aby zapewnić reprezentatywność jednostek organizacyjnych Uniwersytetu Szczecińskiego w nadchodzących wyborach, proponuję rozważyć możliwość zwiększenia kolegium elektorskiego do liczebności 200 osób. Jak wskazuje analiza rozwiązań na innych uniwersytetach w Polsce uczelniane kolegia elektorskie liczą ponad 200 osób. Tak małej liczebności uniwersyteckiego kolegium elektorskiego (107 mandatów) nie ma żaden uniwersytet w Polsce. Przykłady liczebności uczelnianych kolegiów elektorskich uniwersytetów w Polsce:
- Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu – 144 elektorów
- Uniwersytet Śląski – 200 elektorów
- Pomorski Uniwersytet Medyczny 219 elektorów
- Uniwersytet Wrocławski – 199 elektorów
Można także wskazać przykłady (skrajne) że w skład uczelnianego kolegium elektorskiego wchodzą wszyscy samodzielni pracownicy nauki. Takie rozwiązanie w przypadku Uniwersytetu Szczecińskiego generowała by liczebność uczelnianego kolegium elektorskiego na poziomie 630 mandatów.
Obowiązująca w obecnej ordynacji wyborczej w Uniwersytecie Szczecińskim, tak niewielka liczba elektorów w ilości 107 mandatów, ma negatywne skutki w postaci:
- – źródło dysproporcji w reprezentatywności wydziałów
- – źródło dysproporcji w reprezentatywności poszczególnych grup środowiska akademickiego.
- – ograniczony udział pracowników w procesie wyborczym
- Brak odzwierciedlenia dynamiki rozwoju.
Zwiększenie do 200 (lub więcej) pozwoli na:
- – zwiększenie uspołecznienia procesu wyborczego co jest istotnym elementem budowania środowiska akademickiego na naszej uczelni.
- Zniwelowanie dysproporcji w zakresie reprezentatywności jednostek i grup zawodowych
- Zwiększenie udziału doktorantów w procesie wyborczym (większa liczba mandatów dla studentów i doktorantów). W propozycji przewidziano że w ramach mandatów studenckich na poszczególnych wydziałach jeden mandat przypadnie doktorantom wydziału (łącznie 8 mandatów z 40 mandatów gdyż 8 wydziałów posiada uprawnienia doktorskie stan 31.01.2015).
- Możliwość przypisania mandatów z grupy pozostali pracownicy nie będący nauczycielami akademickimi do wydziałów które przekroczyły odpowiedni poziom zatrudnienia (udział zatrudnienia pracowników nie będących nauczycielami akademickimi powyżej 5% na wydziale w stosunku do liczebności całej grupy na US. Pozostałe wydziały stworzyły by jeden okręg wyborczy.
Syntetyczne zestawienie zapisanego mechanizmu podziału 200 mandatów w Uczelnianym Kolegium Elektorskim Uniwersytetu szczecińskiego w poniższym zestawieniu tabelarycznym nr 2.
Tabela 2
| l.p. | Wydział | Zatrudnienie /ilość | % zatrudnienia | Obecna ilość mandatów | Proponowana ilość mandatów |
| 1. | Humanistyczny | ||||
| samodzielni | 90 | 24,7% | 10 | 25 | |
| niesamodzielni | 118 | 17,1% | 4 | 6 | |
| administracyjni | 66 | 8,1% | 1 | ||
| studenci | 4018 | 27,9% | 6 | 8 +1 doktorant | |
| 2 | Filologiczny | ||||
| samodzielni | 50 | 13,7% | 4 | 14 | |
| niesamodzielni | 85 | 12,3% | 3 | 4 | |
| administracyjni | 39 | 4,8% | 1 | ||
| studenci | 2080 | 14,4% | 3 | 4+1 doktorant | |
| 3 | WNEiZ | ||||
| samodzielni | 60 | 16,5% | 6 | 17 | |
| niesamodzielni | 106 | 15,4% | 3 | 6 | |
| administracyjni | 66 | 8,1% | 1 | ||
| studenci | 1901 | 13,2% | 3 | 4+1 doktorant | |
| 4 | WZiEU | ||||
| samodzielni | 36 | 9,9% | 4 | 10 | |
| niesamodzielni | 90 | 13,0% | 3 | 5 | |
| administracyjni | 56 | 6,9% | 1 | ||
| studenci | 1516 | 10,5% | 2 | 3+1 doktorant | |
| 5 | Teologiczny | ||||
| samodzielni | 16 | 4,4% | 4 | 5 | |
| niesamodzielni | 26 | 3,8% | 1 | 1 | |
| administracyjni | 12 | 1,5% | 0 | ||
| studenci | 373 | 2,6% | 1 | 1+1 doktorant | |
| 6 | Mat-Fiz | ||||
| samodzielni | 20 | 5,5% | 4 | 6 | |
| niesamodzielni | 26 | 3,8% | 1 | 1 | |
| administracyjni | 21 | 2,6% | 0 | ||
| studenci | 20 | 5,5% | 4 | 1+1 doktorant | |
| 7 | Biologii | ||||
| samodzielni | 28 | 7,7% | 4 | 8 | |
| niesamodzielni | 39 | 5,7% | 2 | 2 | |
| administracyjni | 42 | 5,2% | 1 | ||
| studenci | 387 | 2,7% | 1 | 1+1 doktorant | |
| 8 | KFiPZ | ||||
| samodzielni | 16 | 4,4% | 4 | 5 | |
| niesamodzielni | 41 | 5,9% | 1 | 2 | |
| administracyjni | 22 | 2,7% | 0 | ||
| studenci | 888 | 6,2% | 1 | 2 | |
| 9 | NoZ | ||||
| samodzielni | 20 | 5,5% | 4 | 6 | |
| niesamodzielni | 45 | 6,5% | 1 | 2 | |
| administracyjni | 40 | 4,9% | 0 | ||
| studenci | 450 | 3,1% | 1 | 1+1 doktorant | |
| 10 | PiA | ||||
| samodzielni | 23 | 6,3% | 4 | 7 | |
| niesamodzielni | 47 | 6,8% | 1 | 2 | |
| administracyjni | 36 | 4,4% | 0 | ||
| studenci | 2351 | 16,3% | 4 | 5+1 doktorant | |
| 11 | ZWSE Gorzów | ||||
| samodzielni | 5 | 1,4% | 2 | 2 | |
| niesamodzielni | 11 | 1,6% | 1 | 1 | |
| administracyjni | 3 | 0,4% | |||
| studenci | 270 | 1,9% | 1 | 1 | |
| SUMA | |||||
| samodzielni | 364 | 50 | 105 | ||
| niesamodzielni | 690 | 24 | 32 +6(pozostałe jednostki) | ||
| administracyjni | 811 | 10 | 6+11(pozostałe jednostki) | ||
| studenci | 14395 | 23 | 31+9 (doktoranci) | ||
Źródło: Obliczenia własne
Aby zapewnić reprezentatywność poszczególnych jednostek ogólnouczelnianych należy podjąć decyzję jakie jednostki mają posiadać mandaty w uczelnianym kolegium elektorskim i z jakiej puli mandatów maja skorzystać. Przykładem jest biblioteka (mandaty z puli pozostałych pracowników nie będących nauczycielami akademickimi?). Dyskusyjne jest ACKJ (wydaje się że lektorzy z puli nauczycieli akademickich nie będących samodzielnymi pracownikami nauki) proporcjonalnie do zatrudnienia jak i pozostałe jednostki ogólnouczelniane (minimum 1 mandat). Należy także przyjąć stan zatrudnienia na koniec grudnia poprzedzającego rok wyborczy.
Przyjęcie zasad w ordynacji wyborczej podziału mandatów na poszczególne jednostki organizacyjne, a nie sztywnych ilości mandatów pozwoli w przyszłości organizować wybory z uwzględnieniem zasad reprezentatywności zarówno w odniesieniu do poszczególnych jednostek organizacyjnych (wydziały, jednostki ogólnouczelniane itp.) oraz reprezentatywności poszczególnych grup akademickich bez konieczności dostosowywania zapisów ordynacji. Senat wzorem innych uniwersytetów po powołaniu Uczelnianej Komisji Wyborczej zatwierdzał by podział 200 mandatów na poszczególne jednostki organizacyjne na wniosek Uczelnianej Komisji Wyborczej. Kluczem podziału było by zatrudnienie na tzw. pierwszym etacie oraz ilość etatów.
| Wersja obecna 107 mandatów | Wersja proponowana 200 mandatów | Wersja max (624 mandatów) | ||||
| samodzielni | 50 | 46,73% | 105 | 52,50% | 364 | 58,33% |
| niesamodzielni | 24 | 22,43% | 38 | 19,00% | 90 | 14,42% |
| administracyjni | 10 | 9,35% | 17 | 8,50% | 40 | 6,41% |
| Studenci i doktoranci | 23 | 21,50% | 40 | 20,00% | 130 | 20,83% |
Liczę, że przedstawiona propozycja zostanie poddana dyskusji na najbliższym posiedzeniu Senatu. Jednocześnie z punktu kształtowania wspólnoty akademickiej ciekawym rozwiązaniem wydaje się koncepcja z udziałem w uczelnianym kolegium elektorskim wszystkich samodzielnych pracowników nauki
Z poważaniem
Prof. dr hab. Piotr Niedzielski
Dziekan Wydziału zarządzania i Ekonomiki Usług US
Do wiadomości:
- Prorektorzy
- Dziekani
- Przewodniczący Uczelnianej Komisji Wyborczej
- Przewodnicząca Uczelnianej Komisji Prawnej